Το ποδόσφαιρο αναμφίβολα έχει στοιχεία τέχνης, αλλά για να το κατανοήσεις, πρέπει να έχεις μια σχετική γνώση του αντικειμένου. Αν και αυτό δεν ισχύει για τον πίνακα τακτικής του αγαπητού Αλμπέρτο...
Ένα γκολ έπειτα από τρεις κλειστές ντρίπλες, όπως αυτό που έχει πετύχει ο Ντένις Μπέργκαμπ στο ματς της Αρσεναλ με τη Νιουκάστλ είναι μια χορογραφημένη εικόνα που θα ζήλευε και ο Μπαρίσνικοφ, υπό την προϋπόθεση ότι ο Ρώσος χορευτής έχει κλοτσήσει μια μπάλα. Επειδή αυτό δεν είναι κανόνας (υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη που δεν έχουν μπει στον πειρασμό να κάνουν ένα σουτ έστω), το πρόβλημα για το ποδόσφαιρο είναι ότι για να κατανοήσεις το σύνθετο της δυσκολίας του, πρέπει να έχεις μια σχετική γνώση του αντικειμένου ώστε να αντιλαμβάνεσαι το βαθμό της δυσκολίας και της δεξιότητας.
Πριν από λίγες μέρες, βρέθηκα στις Η.Π.Α. και παρακολουθούσα τον τελικό του Super Bowl ανάμεσα στους Αγίους της Νέας Ορλεάνης και τους Κολτς της Ινδιανάπολης. Στο τρίτο λεπτό του ματς, ο Μάνινγκ, ο quarterback των Κολτς, πέταξε την μπάλα σε ένα συμπαίκτη του κι αυτός πέτυχε το πρώτο touchdown, δηλαδή έτρεξε πιο γρήγορα από κάτι κτήνη που τον κυνηγούσαν και ακούμπησε την μπάλα κάτω. Οι Αμερικανοί φίλοι μου είδαν στην μπαλιά του Μάνινγκ ένα έργο τέχνης, μια βαλλιστική επίδειξη που προϋποθέτει ακρίβεια, ατσάλινα νεύρα και υψηλή συγκέντρωση. Εγώ, πάλι, που γνώσεις περί του αμερικανικού φούτμπολ δεν έχω, απλώς αναρωτιόμουν πόσο μακριά μπορώ να πετάξω το «πεπόνι»· σίγουρα πολύ λιγότερο από τις 70 γιάρδες που ήταν η μπαλιά του Μάνινγκ.
Η τέχνη έχει συνήθως την ικανότητα να ξυπνά συναισθήματα, ορίζει την αισθητική, διαφοροποιεί το πεζό της πραγματικότητας. Νομίζω ότι το ποδόσφαιρο είναι λίγο τέχνη για την τέχνη: Κάτι λαϊκό και ταυτόχρονα εστέτ. Τέχνη στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι η ντρίπλα του Μπέργκαμπ (όσο κι αν εμείς τη θεωρούμε τέτοια), αλλά κάτι που θα προκαλούσε ενδιαφέρον, αν όχι και συγκίνηση, σε όποιον θα στεκόταν να το παρακολουθήσει ακόμα κι αν δεν είχε ιδέα για το τι είναι το ποδόσφαιρο ή το μπάσκετ.
Ο πίνακας όπου ο τότε προπονητής του Π.Α.Ο. δίδασκε θεωρία ήταν μια πανδαισία χρωμάτων όπου μπορούσες να διακρίνεις τα θέλω και τα συναισθήματα του δημιουργού του. Ενα έργο τέχνης!
Ενα τέτοιο δημιούργημα που έχουν δει τα μάτια μου είναι ο πίνακας του Μαλεζάνι –κάτι που θα 'πρεπε να βρίσκεται στο Μουσείο του Ελληνικού Ποδοσφαίρου, αν είχαμε κάτι τέτοιο. Θέλω να σας διηγηθώ την ιστορία για να καταλάβετε τι θέλω να πω: Το 2005, Μάιο μήνα, έπρεπε να γυρίσουμε ένα διαφημιστικό τρέιλερ για λογαριασμό του Μega ενόψει του τελικού του Champions League. Τα γυρίσματα έπρεπε να γίνουν ντάλα μεσημέρι στο Ο.Α.Κ.Α. Μας παραχωρήθηκαν τα αποδυτήρια του Π.Α.Ο., που χρησιμοποιούσε το γήπεδο, για να ετοιμαστούμε. Μπαίνοντας στα αποδυτήρια, αντίκρισα ένα θέαμα μοναδικό: Το λευκό πίνακα στον οποίο ο τότε προπονητής του Π.Α.Ο., ο Αλμπέρτο Μαλεζάνι, έκανε στους παίκτες θεωρία. Είχε μείνει απείραχτος από το ματς της Κυριακής, όταν και ο Π.Α.Ο. είχε αντιμετωπίσει το Αιγάλεω.
Ο Μαλεζάνι είχε ζωγραφίσει 11 μαύρες κουκκίδες που αντικατόπτριζαν τους παίκτες του Π.Α.Ο. και τις θέσεις τους. Από εκεί και έπειτα, με τρεις μαρκαδόρους διαφορετικών χρωμάτων είχε σχεδιάσει με γραμμούλες την κίνηση που κατά τη γνώμη του έπρεπε να έχουν οι αμυντικοί, οι μέσοι και οι επιθετικοί: Για τους αμυντικούς είχε χρησιμοποιήσει το μπλε, για τους μέσους το κίτρινο και για τους επιθετικούς το πράσινο. Σαν να μην έφτανε αυτό, είχε με έναν κόκκινο μαρκαδόρο σχεδιάσει και το Αιγάλεω και την (κατά τον ίδιο προβλεπόμενη) τακτική του. Αυτό που προέκυπτε ως αποτέλεσμα, πέρα από μια πανδαισία χρωμάτων, ήταν ένα αληθινό έργο τέχνης στο οποίο μπορούσες να διακρίνεις τα θέλω αλλά και τα συναισθήματα του δημιουργού του. Δεν χρειαζόταν να ξέρεις ποδόσφαιρο για να καταλάβεις ότι ο άνθρωπος κατέθετε γνώση, στενοκεφαλιά, ανησυχία, σιγουριά και θέληση. Αν, μάλιστα, ήξερες και ποδόσφαιρο, το όλον αποκτούσε την ομορφιά οποιουδήποτε σουρεαλιστικού ή ντανταϊστικού πίνακα, που οι μυημένοι μπορούν να αποκωδικοποιούν: Ομολογώ ότι η Guernica, π.χ., μου είχε προκαλέσει λιγότερο θαυμασμό γνωρίζοντας το τραγικό της έμπνευσης που τη δημιούργησε. Ζήτησα από τους υπευθύνους του σταδίου να με αφήσουν να τον αγοράσω. Ουδείς κατάλαβε το θαυμασμό μου, όπως και ουδείς κατάλαβε τον Αλμπέρτο στο σύντομο πέρασμά του από την Ελλάδα.
Το ίδιο καλοκαίρι, αν θυμάμαι καλά, ένα κυριακάτικο περιοδικό είχε δημοσιεύσει τις τακτικές της επίθεσης που ακολουθούσε η Εθνική μας στο μπάσκετ. Επειδή οι συντάκτες του βρίσκονταν σε διαμάχη με τον Παναγιώτη Γιαννάκη, το κομμάτι είχε τίτλο «Τα ορνιθοσκαλίσματα του ομοσπονδιακού προπονητή». Εγώ μόνο κάτι τέτοιο δεν είχα δει. Αντιθέτως, όλα μου είχαν φανεί σαν ιδεογράμματα, σαν κώδικες μιας γνώσης που δεν διδάσκεται, αλλά σε καλεί να γίνεις κοινωνός της. Μπορεί εγώ να βλέπω οράματα, αλλά αυτό είναι η τέχνη –και δεν δέχομαι αντιρρήσεις.
